زندگی مدرن امروزی منجر به تولید زبالههای زیادی توسط انسان‌ها شده است. حجم زباله‌ها به اندازه‌ای است که اگر به درستی مدیریت نشوند، منجر به مشکلات زیادی برای انسان‌ها و محیط زیست میشوند. بنابراین مدیریت پسماند از اهمیت زیادی برخوردار است. یکی از فرآیندهای مهم در مدیریت پسماند، بازیافت زباله است.
بازیافت زباله یکی از فعالیت‌های تاثیرگذار در حفظ محیط زیست محسوب می‌شود، که می‌تواند به بهبود اقتصاد کشور هم کمک زیادی کند. ما همیشه دربارهی فواید و مزایای بازیافت شنیده‌ایم. اما جالب است بدانید که بازیافت، معایبی هم دارد که امروز به آن‌ها می‌پردازیم.
در این مقاله به این سوالات پاسخ می‌دهیم: زباله چیست و چه انواعی دارد؟ بازیافت چیست و چه مزایا و معایبی دارد؟ و مواد قابل بازیافت و غیر قابل بازیافت کدامند؟ برای رسیدن به جواب این سوال‌ها، با دیجی‌کالا مگ همراه باشید.
زباله چیست و چه انواعی دارد؟
زباله به مجموعه موادی گفته می‌شود که پس از مصرف یا استفاده، دیگر کارایی ندارند و دور ریخته میشوند. زباله می‌تواند جامد، مایع یا گاز باشد.
زبالههای شهری به طور کلی به دو دسته تقسیم میشوند: زبالههای خشک و زبالههای تر. هرکدام از این‌ها به چند بخش تقسیم میشوند، که در ادامه به طور خلاصه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
۱.زبالههای شهری
زبالههای شهری درصد زیادی از زباله‌ها را تشکیل می‌دهند. زبالههای شهری به دو دسته‌ی زبالههای خشک و زبالههای تر تقسیم میشوند. مواد فاسد شدنی، بیشترین درصد زبالههای شهری را در بر می‌گیرند.
۲.زباله‌ی تر
زباله‌ی تر، فاسد شدنی و تجزیه‌پذیر است. این پسماندها خیلی زود توسط باکتری‌ها به چرخه‌ی طبیعت برمی‌گردند و به عنوان کود مورد استفاده قرار می‌گیرند. بخش زیادی از زبالههای شهری را زبالههای تر تشکیل می‌دهند.
۳.زباله‌ی خشک
زباله یا پسماند خشک به موادی گفته می‌شود که پوسیده نمی‌شوند و تجزیه‌ناپذیر هستند. پسماند تر به سه گروه تقسیم می‌شود:
- نخاله‌های ساختمانی: شامل نخاله و زایدات ساختمانی می‌شود که از ساخت و ساز یا تخریب ساختمان‌ها باقی می‌مانند.
- زبالههای صنعتی: تمام زایدات ناشی از فعالیت‌های صنعتی و معدنی، تصفیه‌خانه‌ها و…
- زبالههای خطرناک: زباله‌هایی که باعث مرگ و میر موجودات زنده یا آسیب رساندن به سلامت انسان و محیط زیست و شیوع انواع بیماری‌ها و عفونت‌ها میشوند. از جمله زبالههای خطرناک می‌توان به پسماندهای بیمارستانی اشاره کرد.
بازیافت چیست؟
بازیافت فرآیندی است که در آن برخی از مواد دور ریز و استفاده شده به همان ماده یا مواد دیگر تبدیل میشوند؛ به طوری که قابلیت استفادهی مجدد داشته باشند. بازیافت زباله‌ها با روش صحیح، اهمیت زیادی در حفظ محیط زیست و موجودات زنده دارد.
پسماندهایی مانند بطری پلاستیکی، کاغذ، پلاستیک و موادی مانند فولاد و زبالههای الکتریکی قابلیت بازیافت شدن دارند.
دلیل اهمیت بازیافت زباله چیست؟
بازیافت به دلیل کمک به کاهش آلودگی آب، خاک و هوا، جلوگیری از تخریب تنوع زیستی، حفظ منابع طبیعی، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و سایر گازهای مضر برای سلامت انسان، کاهش میزان زباله‌ها، ایجاد فضای بیشتر در زباله‌دان‌ها برای دفع زبالههای غیر قابل بازیافت و… اهمیت زیادی دارد. بنابراین نباید از انجام آن غافل شد.
مزایای بازیافت زباله چیست؟
برای اینکه بیشتر به اهمیت و ضرورت بازیافت زباله پی ببرید، باید با مزایای آن آشنا شوید. از جمله مزایای بازیافت زباله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• کاهش آلودگی محیط زیست
بازیافت زباله منجر به کاهش آلودگی محیط زیست می‌شود. بازیافت پسماندهای صنعتی مانند پلاستیک، قوطیهای فلزی و مواد شیمیایی، که محیط زیست را آلوده می‌کنند، راهکار خوبی برای کاهش قابل توجه آلودگی است؛ چون این مواد به جای دور ریز شدن، مورد استفادهی دوباره قرار می‌گیرند.
بازیافت زباله مزایای زیادی دارد. از جمله مزایای بازیافت زباله می‌توان به کاهش آلودگی محیط زیست، حفاطت از محیط زیست، صرفه جویی در منابع، کاهش گرمایش جهانی و اشتغال زایی اشاره کرد.
• صرفه‌جویی در منابع
بازیافت اتومبیل‌های فرسوده، بطری‌های قدیمی، لاستیک‌های استفاده شده و… به ما این امکان را می‌دهند تا بتوانیم این زبالههای به ظاهر به درد نخور را بارها و بارها مورد استفاده قرار دهیم. از این طریق نیازی به استفاده از منابع جدید نخواهد بود، که این موضوع منجر به صرفه‌جویی در منابع می‌شود.
• حفاظت از محیط زیست
یکی دیگر از فواید بازیافت، حفاظت از محیط زیست است. روزانه درختان زیادی در جنگل‌ها قطع میشوند. در چنین شرایطی می‌توانیم با استفاده از کاغذهای قابل بازیافت، به کاهش جنگل‌زدایی کمک کنیم.
• کاهش گرمایش جهانی
فرآیند احتراق در سوزاندن زباله‌ها، که یک نوع روش دفع زباله است، منجر به انتشار گازهای گلخانه‌ای همچون کربن دی‌اکسید، گوگرد و نیتروژن شده و سبب تغییرات آب و هوایی و گرم شدن زمین می‌شود. در فرآیند بازیافت، زباله‌ها به موادی تبدیل میشوند که قابلیت استفادهی مجدد دارند، که این مسئله اثرات مضر زیست محیطی را به صفر یا حداقل می‌رساند.
• کاهش میزان زباله در محل‌های دفن
بازیافت مواد قدیمی و استفاده شده و تبدیل آن‌ها به محصولات قابل استفادهی مجدد، درصد پر شدن محل‌های دفن زباله را به شدت کاهش می‌دهد؛ که این موضوع به کاهش آلودگی زمین و آب کمک می‌کند.
• اشتغال‌زایی
بازیافت به ایجاد شغل کمک می‌کند و موجب راه‌اندازی کارخانجات بازیافت می‌شود. برای انجام فعالیت‌های مربوط به بازیافت به نیروی کار نیاز است. بنابراین فرصت‌های شغلی زیادی بوجود می‌آید.
به ازای بازیافت هر تن کاغذ، زمینه‌ی اشتغال برای پنج نفر ایجاد می‌شود. بازیافت همچنین فرآیندهای تولید را ارزان‌تر می‌کند، که این یک پیروزی بزرگ برای تولیدکنندگان است.
سایر مزایای بازیافت زباله عبارتند از:
- جلوگیری از اتلاف سرمایه‌های ملی
- تبدیل مساحت کمتری از بیابان‌ها و مراتع کشور به زباله‌دانی
- کاهش ماهانه‌ی تخریب ۹۰ هزار هکتار جنگل، ۱۲ میلیون لیتر آب و ۱۲۰ هزار کیلو وات برق
- مدیریت بهتر زباله‌ها و جمع‌آوری بهتر و سریع‌تر آن‌ها
- کاهش هزینه‌ی جمع‌آوری زباله‌ها
- قیمت پایین‌تر کاغذهای بازیافتی نسبت به کاغذهای معمولی، که این موضوع سبب افزایش قدرت خرید مردم و تشویق آن‌ها به خرید این نوع کاغذها می‌شود.
- درآمدزایی؛ به طوری که میزان درآمد جهانی حاصل از بازیافت کاغذ در سال ۲۰۱۷، ۴۲ میلیون و ۹۰۰ هزار دلار بوده است.
معایب بازیافت زباله چیست؟
همانطور که قبلا اشاره کردیم، بازیافت زباله علاوه بر مزایا، معایبی هم به دنبال دارد. هرچند که مزایای بازیافت خیلی بیشتر از معایب آن است. با این حال، باید به معایب آن هم توجه شود. معایب بازیافت زباله عبارتند از:
• برای بازیافت زباله باز هم انرژی مصرف می‌شود
برخلاف باور عموم، بازیافت زباله به انرژی نیاز دارد. به همین دلیل است که بسیاری از افراد باور دارند بهتر است تلاش کنیم زباله‌ی کمتری تولید کنیم، تا اینکه زباله‌ی زیادی تولید کنیم و بعد سعی کنیم آن‌ها را بازیافت کنیم. کاهش زباله‌ی تولیدی، نسبت به فرآیند بازیافت زباله، فواید بیشتری برای محیط زیست دارد.
•بازیافت زباله می‌تواند منجر به آلودگی شود
منتقدان بازیافت زباله ادعا می‌کنند که دربارهی فواید بازیافت زباله اغراق شده است. آن‌ها باور دارند که جدای از اینکه بازیافت زباله انررژی مصرف می‌کند، منجر به آلودگی هم می‌شود. بازیافت زباله می‌تواند منجر به آلودگی آب و خاک شود. به همین دلیل است که باید با احتیاط تمام انجام شود.
• بازیافت زباله هزینه‌بردار است
بسیاری از افراد معتقدند بازیافت زباله منجر به هزینه‌های زیادی می‌شود. بسیاری از کشورها، به‌ویژه کشورهای جهان سوم، با کمبود ظرفیت برای انجام فعالیت‌های مربوط به بازیافت زباله مواجه هستند.
• کارکنان کارخانجات بازیافتی در معرض مواد سمی و شیمیایی قرار دارند
اگرچه بیشتر فرآیند بازیافت به صورت اتوماتیک انجام می‌شود، اما همچنان کارکنان در معرض مواد سمی و مضر قرار دارند. علت این موضوع این است که کارکنان، برخی زباله‌ها را خودشان (نه به طور اتوماتیک) تفکیک می‌کنند و در نتیجه، در معرض سمومی قرار می‌گیرند که ممکن است برای بدن‌شان مضر باشد.
از جمله سایر معایب بازیافت زباله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سرمایه گذاری کم جهت انجام عملیات بازیافت، احداث کارخانجات بازیافت و مواردی از این دست در برخی کشورها، به‌ویژه کشورهای جهان سوم
- بهداشتی نبودن برخی از کاغذها و محصولات بازیافتی
- در دسترس نبودن فناوری‌های لازم برای جداسازی مواد قابل بازیافت از سایر موادی که با آن‌ها ترکیب شده‌اند.
- دشوار بودن متقاعد کردن افراد برای خرید محصولات بازیافتی
- مضر بودن مواد سفید کننده‌ی موجود در کاغذهای بازیافتی برای سلامتی انسان و محیط زیست (البته چند سالی است که عده‌ای از پژوهشگران موفق شده‌اند جوهر کاغذها را تنها با لیزر و بدون استفاده از مواد شیمیایی و بدون آسیب دیدن بافت کاغذ بازیافت کنند.)
- در دسترس نبودن فناوری‌های لازم برای انجام فرآیندهای بازیافت و همچنین نبود نیروی متخصص برای مدیریت و اداره‌ی کارخانجات بازیافت در برخی از کشورهای در حال توسعه و جهان سوم
- لزوم صرف وقت و هزینه‌ی زیاد برای جداسازی مواد قابل بازیافت از مواد ترکیب شده با آن‌ها؛ به همین دلیل انواع مختلف مواد بازیافتی باید به صورت جداگانه ذخیره شوند و با مواد دیگر ترکیب نشوند. ترکیب شدن مواد مختلف با یکدیگر، روند بازیافت را با مشکل جدی مواجه می‌کند.
- تحمیل هزینه‌ی بالا، در صورت عدم وجود متقاضی
- دشواری جذب مشتری و متقاعد کردن افراد برای خرید کاغذهای بازیافتی
مواد قابل بازیافت و غیر قابل بازیافت کدامند؟
همه‌ی زباله‌ها قابل بازیافت نیستند. برای بازیافت زباله‌ها باید در قدم اول، با زبالههای قابل بازیافت و غیر قابل بازیافت آشنا شوید.
از جمله زبالههای خشک می‌توان به انواع پلاستیک و ظروف یک‌بارمصرف، شیشه، آهن و فلزات، چوب، خاک اره، پارچه، مقوا و انواع کاغذ، دستمال کاغذی و مبلمان اشاره کرد.
زبالههای تر هم شامل تمام مواد غذایی طبیعی از جمله پوست و میوه سبزیجات، باقی‌مانده‌ی غذاهای پخته شده، روغن‌های پخت و پز، پوست تخم مرغ، استخوان مرغ یا ماهی و… می‌شود. در ادامه به انواع مواد قابل بازیافت و مواد غیر قابل بازیافت اشاره می‌کنیم.
انواع مواد قابل بازیافت
۱.آلومینیوم
قوطیهای آلومینیومی ۱۰۰ درصد قابل بازیافت هستند. علاوه بر این، می‌توان آن‌ها را چندین بار بازیافت کرد. بازیافت قوطیهای بازیافتی نسبت به ساخت قوطیهای جدید، ۹۵ درصد انرژی کمتری مصرف می‌کند.
۲. بطری‌های پلاستیکی
بر اساس پژوهش‌های انجام شده در موسسه‌ی بازیافت ظروف در آمریکا، هر ساله تقریبا ۲۵ میلیارد بطری یک‌بارمصرف خریداری می‌شود. ساخت پلاستیک از مواد بازیافتی، نسبت به تولید پلاستیک‌های نو، تقریبا دو سوم انرژی کمتری مصرف می‌کند.
۳. روزنامه
سازمان محافظت از محیط زیست آمریکا ادعا می‌کند که یک سوم زایدات شهری آمریکا شامل کاغذ می‌شود. بازیافت کاغذ به حفظ منابع و ذخیره‌ی انرژی کمک کرده و از پر شدن محل دفن زباله جلوگیری می‌کند.
۴. مقوای موجدار
مقوا‌های موجدار، درصد زیادی از زایدات تجاری را تشکیل می‌دهد. همه‌ی ما می‌دانیم که کاغذ و مقوا، رایج‌ترین زبالههای تولید شده در ادارات و سازمان‌ها هستند. بنابراین قرار دادن سطل‌های مخصوص بازیافت در چنین مکان‌هایی به بهبود روند بازیافت کمک می‌کند.
۵. قوطیهای فولادی
قوطیهای فولادی، همانند محصولات آلومینیومی، قابلیت بازیافت مجدد دارند و در فرآیند بازیافت همچنان کیفیت خود را حفظ می‌کنند. علاوه بر قوطیهای فولادی، قطعات فولادی خودرو و ابزارآلات فولادی هم قابل بازیافت هستند.
۶. ظروف شیشه‌ای
ظروف شیشه‌ای بازیافتی نسبت به شیشه‌های دست نخورده، ۵۰ درصد انرژی را ذخیره می‌کنند. یک ظرف شیشه‌ای به قدری انرژی ذخیره می‌کند که می‌توان با آن، یک لامپ حبابی ۱۰۰ وات را به مدت ۴ ساعت روشن نگه داشت. شیشه‌های بازیافتی، ۲۰ درصد آلودگی هوا و ۵۰ درصد آلودگی آب کمتری به همراه دارند.
۷. مجله و روزنامه
بازیافت این مواد از اهمیت زیادی برخوردار است. چون کاغذهای بازیافتی نسبت به کاغذهای دست نخورده، ۶۰ درصد انرژی را ذخیره می‌کنند. علاوه بر این ۹۵ درصد آلودگی هوای کمتری ایجاد می‌کنند. بازیافت یک تُن کاغذ، سبب حفظ ۷ هزار گالن آب و ۱۷ درخت می‌شود.
۸. رایانه‌ها
رایانه‌ها را می‌توان به دو روش بازیافت کرد. می‌توانید یارانه‌های قدیمی را که هنوز کار می‌کنند به دوستان و آشنایان‌تان دهید، یا آن‌ها را به موسسات خیریه هدیه کنید تا به دست افرادی برسند که قادر به خرید رایانه نیستند.
رایانه‌هایی که کار نمی‌کنند را هم به مراکز بازیافت دهید تا قطعات آن‌ها جدا و بخش‌های به درد بخور آن‌ها بازیافت شود.
۹. لوازم الکترونیکی خانگی
برخی از لوازم الکترونیکی خانگی مانند تلویزیون، تلفن همراه، ابزارهای موسیقی دیجیتال مانند بلندگوها، پخش‌کننده‌های MP3، پخش‌کننده‌های CD، رادیو‌ها، استریوها، همچنین لوازم جانبی رایانه همچون کابل‌ها، سیم‌ها، موس، صفحه‌‌ی کلید و... قابل بازیافت هستند.
انواع مواد غیر قابل بازیافت
حالا که با مواد قابل بازیافت آشنا شدید، خوب است مواد غیر قابل بازیافت را هم بشناسید. در ادامه به معرفی برخی از مهم‌ترین مواد غیر قابل بازیافت می‌پردازیم:
۱.کاغذ ریز ریز شده
ریز ریز کردن کاغذ، طول الیاف آن را کم کرده و استفادهی مجدد و بازیافت کاغذ را نامناسب می‌کند.
۲.کاغذ رنگی براق
کاغذ رنگی‌های براق به بقیه‌ی کاغذها رنگ می‌دهند، که این مسئله می‌تواند کل بار کاغذ را خراب کند.
۳.جعبه‌های پیتزا
جعبه‌ی پیتزا از مقوا درست شده است. اما چربی پیتزا، مقوا را آلوده می‌کند. با این حال، می‌توانید بخش‌های تمیز مقوا را جدا و بازیافت کنید.
۴. شیشه‌ی خانه
محصولاتی مانند قاب پنجره، آینه، حباب‌های روشنایی (لامپ برق) و مواردی از این دست، قابل بازیافت و استفادهی مجدد نیستند.
۵. درب بطری‌ها
درب بطری‌ها را نمی‌توان به همراه بطری‌ها بازیافت کرد. چون درب بطری از پلاستیک‌های مختلف دیگری درست شده است.
۶.کارتن‌های آب‌میوه و شیر
کارتن‌های آب‌میوه و شیر معمولا با لایه‌ی نازکی از وکس یا موم پوشیده شده‌اند. به همین دلیل غیر بازیافت هستند.
۷.لیوان‌های کاغذی
این لیوان‌ها دارای پوشش پلاستیکی هستند، به همین دلیل قابلیت بازیافت ندارند.
زباله‌ها را چگونه در منزل تفکیک و بازیافت کنیم؟
برای تفکیک و بازیافت زباله، باید دو سطل زباله‌ی جدا، یکی برای زبالههای خشک و دیگری برای زبالههای تر، قرار دهید. سپس زبالههای خشک و تر را از هم جدا کنید و در سطل مخصوص قرار دهید.
دقت داشته باشید که تفکیک زباله را نه تنها در منزل، بلکه در محیط کار و سازمان‌ها هم می‌توانید انجام دهید. در نهایت می‌توانید زباله‌ها را به مراکز بازیافت تحویل دهید.
در ادامه به روش‌های تفکیک برخی مواد قابل بازیافت می‌پردازیم.
• کاغذ
استفاده از کاغذ رو به افزایش است. به همین دلیل باید به فکر بازیافت کاغذها باشیم. برای بازیافت کاغذ باید کاغذهای تمیز را جدا کنید. کاغذها را از آلودگی‌هایی مانند غذا، پلاستیک، فلزات و سایر زباله‌ها، که بازیافت کاغذ را دشوار می‌کنند، دور نگه دارید.
کاغذهای آلوده‌ی غیر قابل بازیافت باید به کود تبدیل شوند یا زیر خاک دفن شوند. کاغذهای بازیافت شده را به مرکز بازیافت شهرتان تحویل دهید.
• ظروف و بطری‌های شیشه‌ای
بطری‌ها و ظروف شیشه‌ای را در سطل زباله‌ی مخصوص شیشه قرار دهید. حواس‌تان باشد که بطری و ظروف شیشه‌ای نشکنند، چون بطری و ظروف شکسته به عنوان مواد بازیافتی قابل پذیرش نیستند.
برای جلوگیری از شکسته شدن شیشه، کافی است یک تکه کاغذ یا روزنامه کف سطل زباله قرار دهید.
موادی که بازیافت کردید را به مراکز بازیافت تحویل دهید. در مراکز بازیافت، ظرف‌ها و بطری‌ها بر اساس رنگ به شیشه‌های شفاف، سبز و قهوه‌ای تفکیک میشوند. شیشه‌های رنگی به تکه‌های ریزی به نام خرده شیشه تبدیل شده و خرد و شکسته میشوند.
در کارخانه‌ی شیشه سازی، خرده شیشه‌ها را در کوره‌ی ذوب شیشه قرار می‌دهند. شیشه‌ی مذاب از کوره‌ی ذوب بیرون کشیده شده و به فرآورده‌های جدید شیشه‌ای تبدیل می‌شود.
• قوطیهای فولادی
بیشتر قوطیهای فولادی برچسب کاغذی دارند که نیازی به برداشتن آن‌ها نیست. قوطی‌ها را بشویید تا مواد غذایی باقی‌مانده از آن‌ها خارج شود. درب قوطی را جدا کنید. سپس قوطی فولادی را در سطل زباله‌ی مخصوص قرار دهید.
• بطری‌های شیشه‌ای
زمانی که بطری خالی شد، داخل آن را آبکشی کنید. درب بطری را بردارید و بطری را در سطل زباله‌ی مخصوص قرار دهید.
روش‌های تفکیک و بازیافت مواد قابل بازیافت در مراکز بازیافت چگونه است؟
مراحل تفکیک زباله عبارتند از:
- .تفکیک زباله از مبدا
- جمع آوری زباله و انتقال آن به مراکز بازیافت
- تفکیک زباله‌ها از یکدیگر
- شستشو و تمیز کردن آلودگی‌ها و کثیفی‌ها از زباله
- تغییر حالت و شکل زباله و مواد تشکیل دهنده‌ی آن در کارخانه‌ی بازیافت
- استفاده از مواد اولیه‌ی بازیافتی در صنایع
به طور کلی بازیافت مواد به سه دسته تقسیم میشوند:
• دسته‌ی اول
بازیافت موادی که بدون انجام هیچ گونه فرآیند خاص و فقط با شست‌وشو، ضدعفونی کردن و رعایت مسائل بهداشتی، قابل استفادهی مجدد هستند؛ مانند بطری‌های شیشه‌ای سالم.
• دسته‌ی دوم
بازیافت موادی که طی برخی فرآیندها به مواد جدید تبدیل میشوند؛ مانند خرده شیشه، فلزات، مواد پلاستیکی، کاغذ و…
• دسته‌ی سوم
بازیافت مواد زاید اورگانیک، مانند تبدیل مواد فسادپذیر به کود کمپوست یا بازیافت انرژی.
نکته‌ی پایانی
اگر زباله‌ها به درستی مدیریت نشوند، مشکلات زیادی برای انسان‌ها، موجودات زنده و محیط زیست بوجود می‌آورند. یکی از روش‌های مدیریت زباله‌ها، بازیافت آن‌ها است.
در این مقاله به شما توضیح دادیم بازیافت چیست. به این نکته اشاره کردیم که بازیافت زباله علاوه بر مزایای فراوانی که دارد، معایبی هم به دنبال دارد؛ همچنین به معرفی مواد قابل بازیافت و غیر قابل بازیافت پرداختیم. در نهایت هم به شما توضیح دادیم که چطور می‌توانید زباله‌هایتان را در منزل بازیافت کنید.
منبع: green coast
