سولانا یکی از پروژه‌های جذاب و پر سر و صدای ارزهای دیجیتال است که با هدف از بین بردن مشکلات مقیاس‌پذیری شبکه رمزارزها فعالیت می‌کند. سولانا در نظر دارد تا مقیاس‌پذیری بلاکچین را به‌گونه‌ای حل کند که به امنیت و غیرمتمرکز بودن شبکه هیچ لطمه‌ای وارد نشود. در ادامه بیشتر می‌توانید با پروژه سولانا و پتانسیل‌های مربوط به آن آشنا شوید.
سرفصل‌های این آموزش
مقدمه
اگر پای صحبت فعالان حوزه فناوری بلاک چین بنشینید، پس از صحبت درباره مزایا و ویژگی‌های جذاب ارزهای دیجیتال، اغلب از یک چالش جدی صحبت خواهند کرد. این چالش جدی چیزی نیست جز مقیاس‌پذیری شبکه‌های مبتنی بر فناوری بلاکچین.
این شبکه‌ها اغلب پس از رشد و استقبال کاربران نمی‌توانند پاسخگوی نیازهای بی‌شمار باشند. کاربران در زمان شلوغی شبکه با مشکلاتی از جمله عدم انجام به‌موقع تراکنش‌ها، بالا رفتن زمان انتظار برای تائید تراکنش، افزایش سرسام‌آور کارمزد و… در شبکه مواجه می‌شوند. همین چالش‌ها بود که به هدف سولانا یعنی مقابله با چنین محدودیت‌هایی، شکل داد. افزایش مقیاس‌پذیری بدون قربانی کردن امنیت و غیرمتمرکز بودن شبکه، چالش‌هایی است که سولانا با وعده حل آن‌ها پا به میدان ارزهای دیجیتال گذاشت.
آناتولی یاکوونکو (Anatoly Yakovenko) در سال ۲۰۱۷ بلاک چین سولانا را در لابراتور سولانا پایه‌ریزی کرد. سولانا به طور کلی رویکرد جدیدی برای تائید تراکنش‌ها در پیش گرفته است. همان‌طور که گفتیم بسیاری از پروژه‌های ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین، اتریوم و… از مشکلات ناشی از مقیاس‌پذیری و سرعت رنج می‌برند و سولانا با استفاده از روشی ابتکاری به نام اثبات پیشینه می‌تواند تا شصت و پنج هزار تراکنش در ثانیه را به سرانجام برساند.
سولانا چگونه کار می‌کند؟
سولانا نسل سوم از بلاک چین‌های مبتنی بر اثبات سهام Proof of Stake است. این پروژه برای تعیین زمان تراکنش‌ها از راه‌حلی منحصر به فرد استفاده می‌کند که ساز و کاری بی‌نیاز به اعتماد (Trustless) است. نام این راه‌حل اثبات پیشینه یا Proof of History است.
پیگیری ترتیب وقوع تراکنش‌ها برای رمزارزها اهمیت بسیار زیادی دارد. به عنوان مثال در شبکه بیت کوین این کار با دسته‌بندی تراکنش‌ها در بلوک‌ها و یک مهر زمانی انجام می‌پذیرد. پس از آن تمامی گره‌ها باید تراکنش‌ها را تائید کنند و این مسئله فرایندی زمان‌بر است. بنابراین زمان انتظار یا به زبان ساده‌تر صفی طولانی برای تائید بلوک‌ها به وجود می‌آید. دقیقاً در همین‌جاست که سولانا رویکرد متفاوت خود را بر این مسئله نمایان می‌کند.
شیوه کار اثبات پیشینه یا Proof of History
رویدادها و تراکنش‌های Solana همگی با استفاده از تابع هش SHA256، مخلوط یا هش می‌شوند. اما این تابع چگونه کار می کند؟ در واقع این تابع، یک ورودی را دریافت کرده و یک خروجی منحصر به فرد تولید می‌کند. پیش‌بینی خروجی هر ورودی بسیار دشوار است. ابتکار سولانا در این زمینه این است که خروجی یک تراکنش را گرفته و از آن به عنوان ورودی هش بعدی خود استفاده می‌کند. به این شکل ترتیب تراکنش‌ها در خروجی هش شده، ساخته‌شده است.
این نوع استفاده از تابع هش، زنجیره‌ای طولانی و ناگسستنی از تراکنش‌های هش شده را به وجود می‌آورد. در نتیجه یک ترتیب واضح، منظم و قابل تائید از تراکنش‌ها ایجاد شده و این مسئله کار اعتبارسنج را برای تائید این تراکنش‌ها آسان می‌کند و دیگر نیازی به مهر زمانی مرسوم برای تراکنش‌ها وجود ندارد. اعتبارسنج می‌تواند بر اساس همین ترتیب، تراکنش‌ها را به یک بلوک اضافه کند. از آنجایی که عملیات هش کردن به زمان مشخصی برای تکمیل شدن نیاز دارد؛ اعتبارسنج‌ها می‌توانند به راحتی زمان هش شدن را نیز مورد بررسی قرار دهند.
به طور کلی اثبات پیشینه (PoH) با فرآیندی که بیت کوین به عنوان بخشی از مکانیسم اجماع اثبات کار استفاده می‌کند، متفاوت است. برای درک این تفاوت بد نیست اتفاقات درون شبکه بیت کوین را مورد بررسی قرار دهیم:
در هرکدام از بلوک‌های بیت کوین، گروه‌های بزرگی از تراکنش‌های نامرتب وجود دارد. علاوه بر این ماینرهای بیت کوین نیز زمان و تاریخ را بر اساس ساعت محلی خود به بلوک استخراج شده، اضافه می‌کند. بنابراین این زمان اعلام شده ممکن است با گره‌های دیگر متفاوت بوده و یا حتی گاهی نادرست باشد. پس گره‌ها در درجه اول باید بررسی کنند که آیا این مهر زمانی معتبر است یا خیر.
از طرفی دیگر اگر تراکنش‌ها منظم باشند؛ اعتبارسنج‌ها اطلاعات کمتری را در هر بلوک پردازش و ارسال می‌کنند. بنابراین می‌توان با استفاده از نسخه هش شده آخرین وضعیت تراکنش‌ها، زمان تائید بلوک جدید را تا حد بسیار زیادی کاهش داد.
در اصل باید بدانید که اثبات تاریخ یک مکانیسم اجماع نیست بلکه روشی نوآورانه برای بالا بردن بازده زمان صرف شده برای تائید ترتیب تراکنش‌ها است.
اگر این روش با اثبات سهام ترکیب شود؛ انتخاب اعتبارسنج بعدی برای یک بلوک بسیار آسان‌تر خواهد بود چرا که گره‌ها به زمان کمتری برای اعتبارسنجی ترتیب تراکنش‌ها نیاز دارند و شبکه یک اعتبارسنج جدید را سریع‌تر انتخاب می‌کند.
مهم‌ترین ویژگی‌های سولانا
بر اساس گفته‌های بلاگ سولانا در سایت میدیوم، این پروژه هشت ویژگی فنی عمده را برای فناوری بلاک چین فراهم کرده است. در نتیجه بلاک چین خواهد توانست باقابلیت‌های یک سازوکار متمرکز تطبیق‌پذیر شود. اثبات پیشینه یا تاریخ یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های فنی سولاناست که به آن پرداختیم. با این وجود بد نیست که به طور خلاصه به سایر ویژگی‌های فنی سولانا نیز بپردازیم.
- الگوریتم اجماع تحمل خطای بیزانس تاور یا Tower BFT یک نسخه اثبات پیشینه بهینه شده عملی از تحمل خطای بیزانس تاور است.
- Turbine توربین – یک پروتکل انتشار بلوک است.
- Gulf Stream – یک پروتکل ارسال تراکنش بدون استخر Mempool است.
- Sealevel – یک واحد اجرا کننده موازی قرارداد هوشمند است.
- Pipelining – یک واحد پردازش تراکنش‌ها است که فرایند اعتبارسنجی را بهینه می‌کند
- Cloudbreak – پایگاه داده حساب‌های با مقیاس افقی
- Archivers – ذخیره دفتر کل توزیع شده یا لدجر
با توجه به اظهارات تیم سولانا، تمام این ویژگی‌ها منجر به ایجاد شبکه‌ای با قابلیت بسیار بالا خواهد شد. در چنین شبکه‌ای زمان ایجاد هر بلوک به ۴۰۰ میلی‌ثانیه رسیده و در نتیجه هزاران تراکنش در ثانیه انجام خواهد شد. برای فهم بهتر سرعت بالای ایجاد بلوک در سولانا بد نیست بدانید که زمان ایجاد هر بلوک جدید در شبکه بیت کوین حدود ۱۰ دقیقه و در شبکه اتریوم تقریباً ۱۵ ثانیه است.
دارندگان توکن SOL می‌توانند توکن‌های خود را به عنوان بخشی از مکانیسم اجماع اثبات سهام PoS در این بلاک چین به اشتراک بگذارند. با یک کیف پول سازگار، امکان استیک (سهام گذاری) توکن‌ها بر روی اعتبارسنج‌هایی که تراکنش‌های شبکه را پردازش می‌کنند؛ نیز وجود دارد. بنابراین اعتبارسنجی که موفق به تائید یک تراکنش شود؛ پاداش آن را با کسانی که روی او سهام گذاری کرده‌اند تقسیم می‌کند.
این مکانیسم پاداش دهی چیز جدیدی در دنیای رمزارزها نیست و برای تشویق نمایندگان به عملکرد صادقانه در جهت منافع شبکه منجر خواهد شد. از ماه می ۲۰۲۱ حدوداً ۹۰۰ اعتبارسنج به شبکه سولانا اضافه شده است و این مسئله شبکه سولانا را به یک شبکه نسبتاً غیرمتمرکز تبدیل می‌کند با این وجود همچنان تعداد اعتبارسنج‌های سولانا به نسبت رقبا رقم ناچیزی است.
توکن SOL چیست؟
SOL توکن بومی شبکه سولانا است که به عنوان یک توکن کاربردی (Utility Token) در کل ساز و کار پلتفرم سولانا ایفای نقش می‌کند. کاربران برای پرداخت هزینه کارمزد تراکنش هنگام انجام نقل و انتقالات یا برای تعامل با قراردادهای هوشمند در شبکه سولانا به توکن سول SOL نیاز دارند.
دارندگان SOL همچنین می‌توانند اعتبارسنج شبکه باشند. درست مثل اتریوم، سولانا به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد تا قراردادهای هوشمند بسازند و پروژه‌هایی بر اساس بلاک چین ایجاد کنند.
شبکه سولانا توکن این شبکه را به عنوان بخشی از مدل کاهش تورم خود، می‌سوزاند(Burn).
SOL از پروتکل SPL استفاده می‌کند. SPL استاندارد توکن در بلاک چین Solana است و درست مشابه استاندارد ERC20 در اتریوم عمل می‌کند.
به طور کلی توکن SOL دو کاربرد اصلی دارد:
- پرداخت هزینه کارمزد تراکنش‌هایی که هنگام استفاده از شبکه یا قراردادهای هوشمند به وجود می‌آیند.
- استیکینگ یا سهام گذاری به عنوان بخشی از مکانیسم اجماع اثبات سهام.
ساخت DApps یا برنامه‌های غیرمتمرکز در سولانا نیز موردی تازه برای بهره‌مندی از ارز SOL ایجاد کرده است. به عنوان نمونه شرکت Chainvote در حال ساخت یک برنامه رأی‌دهی (مالی غیرمتمرکز) DeFi برای حاکمیت شرکتی است و در این برنامه برای رأی دادن از ارز SOL استفاده می‌شود.
همچنین برنامه‌های غیرمتمرکز بسیاری در بستر سولانا برای عرضه، خریدوفروش توکن‌های NFT در حال توسعه است.
قیمت سولانا در دو سه ماهه اول سال ۲۰۲۱ تقریباً ۳۰ برابر افزایش یافت و آن را به یک انتخاب محبوب میان سرمایه‌گذاران و معامله گران تبدیل کرده است.
کیف پول SOL
شما می‌توانید توکن SOL را در کیف پول sollet.io (طراحی‌شده از سوی Serum Academy) نگهداری کنید، همچنین تراست ولت نیز برای نگهداری توکن SOL مناسب است. دیگر انتخاب برای کیف پول سولانا می‌تواند Atomic Wallet باشد. این کیف پول از نسخه دسکتاپ و تلفن همراه پشتیبانی می‌کند.
اگر بخواهید توکن SOL خود را استیک کنید؛ باید از کیف پولی استفاده کنید که از این ویژگی پشتیبانی می‌کند. برای نمونه می‌توانید از کیف پول SolFlare یا ابزارهای Solana Command-line tools استفاده کنید. با این کیف پول‌ها می‌توانید یک حساب سهام گذاری یا استیکینگ بسازید و با استفاده از توکن‌های SOL، به یکی از اعتبارسنج‌های شبکه سولانا رأی دهید. به این ترتیب از پاداش هر بلوکی که اعتبارسنج تائید خواهد کرد؛ درصدی به حساب شما واریز خواهد شد.
سخن آخر
سولانا به عنوان یک پروژه نسبتاً جدید، مزایایی مانند سرعت و مقیاس‌پذیری را ارائه کرده است. قیمت توکن آن نیز رشد بسیار زیادی داشته و همین مسئله آن را به یکی از توکن‌های محبوب سرمایه‌گذاران بدل کرده و حتی توانسته با سرعت خیره‌کننده‌ای جایی میان ده رمزارز برتر از لحاظ مارکت کپ پیدا کند. با این وجود، پذیرش و استفاده از شبکه سولانا هنوز در مراحل ابتدایی قرار دارد.
به نظر می‌رسد تا زمانی که سولانا در شرایط واقعی یک ترافیک بالا تست نشود؛ هیچکس نمی‌تواند درباره سرعت آن نظری قطعی صادر کند.
یک شبکه سریع به طور قطع بسیار کارآمد است اما مزایای آن حداقل در فضای غیرمتمرکز بلاک چین تنها زمانی به چشم می‌آید که افراد بیشتری شروع به استفاده از آن کنند. علاوه بر این کاربردهای آن باید به‌گونه‌ای تعریف شود که راه‌حلی برای مشکلات واقعی ما در دنیای حقیقی ارائه دهد. به همین خاطر تا زمانی که سولانا موردپذیرش گسترده‌تری قرار نگیرد؛ اظهار نظر در خصوص این مسئله بیهوده است. با این وجود در راستای گسترش کاربردهای سولانا بد نیست بدانید که سولانا هم وارد بازار توکن‌های غیر مثلی یا NFT شده است و این مسئله نوید روندی امیدوارکننده برای آینده این پروژه است.
بسیاری از منتقدین پروژه سولانا بر این باورند که بر خلاف ادعای سازندگان سولانا، این پروژه برای دستیابی به سرعت و مقیاس‌پذیری، غیرمتمرکز بودن را فدا کرده است زیرا همان‌طور که اشاره کردیم تعداد اعتبارسنج‌ها و نمایندگان شبکه سولانا به نسبت رقیب‌های دیگرش واقعاً محدود است. این مسئله باعث می‌شود که منتقدین سرسخت پروژه سولانا آن را متمرکز دانسته و از نظر آن‌ها به واسطه تمرکزگرایی امکان حمله‌های سایبری به شبکه سولانا بیش از سایر رقباست.
موضوع دیگری که بسیار مورد بحث قرار می‌گیرد نحوه توزیع ارز SOL است. بسیاری معتقدند که درصد عمده‌ای از این توکن به روش‌های مختلف در اختیار سازندگان خود پروژه سولانا است و عملاً دارندگان معمول ارز سولانا نمی‌توانند نقش بسیار تأثیرگذاری در تصمیم‌گیری‌های شبکه ایفا کنند.
البته با توجه به محبوبیت بالای این پروژه ممکن است برخی از این مشکلات به طور کلی در آینده حل شوند.
