عوامل مؤثر بر قیمت تیرآهن در بازار ایران

 تیرآهن، یکی از مهم‌ترین الزامات پایداری بنا و سازه‌ در صنعت ساخت‌وساز است. از آنجا که این عنصر مهم جزیی از صنعت فولاد است، هر اتفاقی که در سطح جهانی در زنجیره تأمین فولاد رخ دهد، بر قیمت آن اثر می‌گذارد و به همین خاطر، نوسانات قیمت آهن تأثیر مستقیمی بر پروژه‌های عمرانی و حتی سرمایه‌گذاری‌های صنعتی دارد.

1. شرایط بازار جهانی فولاد 

وقتی قیمت جهانی شمش فولاد بالا می‌رود، طبیعتاً قیمت تیرآهن نیز رشد می‌کند. بالعکس، رکود جهانی ساخت‌وساز، کاهش تقاضا در چین یا مازاد عرضه می‌تواند قیمت‌ را پایین بیاورد. بنابراین خریداران و فعالان بازار تیرآهن، باید همواره نیم‌نگاهی به تابلوی فولاد در بازارهای بین‌المللی داشته باشند.

2.  مواد اولیه: پایه قیمت‌گذاری 

مواد اولیه اصلی در تولید تیرآهن، شمش فولاد (بلوم یا بیلت) است. قیمت این شمش‌ در بورس کالا یا بازارهای جهانی تعیین می‌شود و کوچک‌ترین نوسان در قیمت آن، روی قیمت تیرآهن اثر می‌گذارد. علاوه بر شمش، انرژی نیز نقش پررنگی دارد. تولید فولاد به ‌طور سنتی یکی از صنایع پرمصرف انرژی ا‌ست. افزایش نرخ گاز یا برق صنعتی، باعث جهش قیمت تمام‌شده خواهد شد. مثلاً در زمستان‌ که صنایع با محدودیت گاز مواجه‌اند، برخی کارخانه‌ها تولید را متوقف می‌کنند که این کار، منجر به کاهش عرضه و افزایش قیمت تیرآهن می‌شود.

3.  نرخ ارز و تأثیرات غیرمستقیم آن

تیرآهن ممکن است در ظاهر کالایی داخلی به نظر برسد، اما نرخ ارز تأثیرات عمیق و چندوجهی بر قیمت آن دارد. بسیاری از تجهیزات خطوط تولید، مواد افزودنی، هزینه‌ حمل‌ونقل بین‌المللی و حتی نرم‌افزارهای کنترل کیفی، مستقیماً به دلار یا یورو وابسته‌اند. افزایش نرخ ارز سبب می‌شود بهای تمام‌شده تولید بالا رود.

4. سیاست‌های دولت و نهادهای حاکمیتی 

دولت، از طریق ابزارهایی همچون عوارض صادرات، تعرفه‌های واردات، یارانه انرژی و قیمت‌گذاری دستوری، یکی از بازیگران اصلی در تعیین قیمت تیرآهن است. هر تغییری در این سیاست‌ها، اثر مستقیمی بر قیمت تیرآهن دارد. مثلاً افزایش تعرفه صادرات شمش فولادی باعث می‌شود کارخانه‌ها محصولات خود را در داخل عرضه کنند و در نتیجه قیمت‌ها در بازار داخلی کاهش پیدا کند. یا بالعکس، آزادسازی صادرات ممکن است باعث کمبود عرضه داخلی و افزایش قیمت تیرآهن شود.

5. وضعیت عرضه و تقاضا در بازار داخلی 

بازار ساخت‌وساز، بازاری فصلی است. در ایران، از اواخر پاییز تا اواخر زمستان، به دلیل بارش برف و باران، فعالیت‌های عمرانی کم می‌شود. در نتیجه تقاضای تیرآهن نیز کاهش پیدا می‌کند و قیمت‌ها معمولاً افت می‌کنند یا ثابت می‌مانند.

برعکس، در بهار و تابستان، پروژه‌های عمرانی اوج می‌گیرند، خرید بالا می‌رود و قیمت تیرآهن افزایش پیدا می‌کند. از سوی دیگر، تقاضای منطقه‌ای نیز اهمیت دارد؛ برای مثال در شهرهایی که پروژه‌های عمرانی وسیع در جریان است، قیمت تیرآهن ممکن است از متوسط کشوری بالاتر باشد.

6. نقش بورس کالای ایران 

یکی از نهادهای کلیدی که در سال‌های اخیر تأثیر فزاینده‌ای بر قیمت تیرآهن گذاشته، بورس کالای ایران است. تیرآهن در این بورس به‌ عنوان محصولی پایه‌ای عرضه می‌شود و قیمت اعلامی در معاملات روزانه، تا حد زیادی مبنای قیمت‌گذاری بازار آزاد نیز قرار می‌گیرد.

7. هزینه‌های تولید 

تولید تیرآهن شامل چندین مرحله انرژی‌بر و سرمایه‌بر است؛ از ذوب فولاد تا نورد گرم، خنک‌سازی، برش و بسته‌بندی. هر تغییری در هزینه‌های تولید، مستقیماً در قیمت نهایی اثر می‌گذارد. برخی از مهم‌ترین هزینه‌های تولید شامل موارد زیر است:

• قیمت حامل‌های انرژی: برق، گاز، آب صنعتی

• هزینه نیروی انسانی

• استهلاک تجهیزات

• هزینه تعمیر و نگهداری

• سرمایه‌گذاری در فناوری و خطوط تولید جدید

در سال‌های اخیر، افزایش هزینه‌ انرژی و حقوق پرسنل باعث شده است که کارخانه‌های تولیدی قیمت محصولات خود را افزایش دهند تا از سودآوری خارج نشوند.

8. وضعیت کارخانه‌ها و ظرفیت تولید

هرگونه اختلال در تولید (مانند تعمیرات اساسی، اعتصابات، کمبود انرژی یا قطعی گاز) در یکی از این کارخانه‌ها، به‌ سرعت بر میزان عرضه بازار تأثیر می‌گذارد. این اختلالات اگر به ‌طور همزمان در چند کارخانه رخ دهد، جهش ناگهانی قیمت‌ها دور از انتظار نخواهد بود.

9.  استانداردهای کیفی و تنوع در تیرآهن 

قیمت تیرآهن به ‌شدت تابع نوع استاندارد، سایز و برند آن است. در بازار ایران، تیرآهن‌ در سه استاندارد اصلی عرضه می‌شوند:

• 1. تیرآهن IPE (استاندارد اروپا): رایج‌ترین نوع در ایران، با بال‌های هم‌ضخامت و مقطع ثابت.

• 2. تیرآهن INP (استاندارد روسیه): بال‌ نازک‌تر و شیب‌دار، کمتر مورد استفاده است.

• 3. تیرآهن IPB یا H: بال‌پهن، برای سازه‌های سنگین صنعتی.