پیش‌بینی رییس کل اسبق بانک مرکزی از آینده قیمت دلار / چرا اشتها برای خرید دلار بالاست؟
برخی درباره نرخ واقعی ارز صحبت می‌کنند و به عنوان مثال مقامات بانک مرکزی با مانور روی این مساله صراحتا اعلام می‌کنند نرخ بازار آزاد را به رسمیت نمی‌شناسند. به نظر شما نرخ واقعی ارز در چه چارچوبی قابل تعریف است؟
هر چند قیمت دلار این روزها اندکی کاهش را تجربه کرده است اما همچنان بالاتر از سطوح پنجاه هزار تومان ایستاده و به نظر می‌رسد بازگشت به مقاطع پیشین دیگر دور از دسترس باشد .
جواد مرشدی: برخی این اتفاق را در راستای تعدیل قیمت ارز تعریف کرده و چنین استنباط می‌کنند که بانک مرکزی و دولت از این افزایش تا حدی استقبال کرده و قصد دارند کف مقاومتی دلار را به حدود پنجاه و پنج هزار تومان برسانند و برخی دیگر نیز بر این عقیده‌اند که تاثیرات چنین اتفاقی در تورم ، طی ماه‌های آتی قابل ارزیابی و ردگیری است .
طهماسب مظاهری، رییس کل اسبق بانک مرکزی بر این اعتقاد است که عامل اصلی رشد قیمت ارز ریشه در سیاست‌های مالی دارد و رشد نقدینگی مهمترین دلیل بروز این اتفاق است . مشروح مصاحبه با مظاهری در پی می‌آید:
با توجه به افزایش قیمت ارز در روزهای اخیر ،شما فاکتورهای این افزایش را در چه می‌دانید و ریشه‌های آن را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ریشه افزایش قیمت ارز در روزهای اخیر و متعاقب آن کاهش دوبارۀ قیمت ارز و برگشت به قیمت پایین‌تر و نزدیک به قیمت‌های قبل از افزایش اخیر، همه در نظام عرضه و تقاضا قابل تعریف و نتیجه گیری است. روند تغییرات نرخ‌ها با اثرپذیری از این قانون یعنی عرضه و تقاضا، شاید در روزهای آینده هم باز ادامه پیدا کند. ریشه افزایش قیمت ارز طی ۳۰ سال گذشته تاکنون نیز در همین چارچوب قابل تعریف و تحلیل است. ارز به عنوان یک کالا قابل تعریف است و قیمت ارز مثل هر کالای دیگری در یک نظام اقتصادی در بازار بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می شود. این یک رفتار ذاتی اقتصاد است.
اگر برخی اوقات می‌بینیم که یک پدیدۀ اقتصادی نتایج مورد انتظار علمی قابل محاسبه و قابل انتظار را بروز نمی‌دهد و یا آن را با تاخیر به منصۀ ظهور می‌رساند، این هم منبعث از همان اصول حاکم برعلم اقتصاد است که دخالت‌های دولت‌ها در شاخص‌های اقتصادی را عاملی می‌داند که فقط می‌تواند ظهورتاثیرات حتمی الوقوع یک سیاست اقتصادی را به تاخیر بیاندازد اما نتیجۀ نهایی آن را تغییر نمی‌دهد.
برخی درباره نرخ واقعی ارز صحبت می‌کنند و به عنوان مثال مقامات بانک مرکزی با مانور روی این مساله صراحتا اعلام می‌کنند نرخ بازار آزاد را به رسمیت نمی‌شناسند. به نظر شما نرخ واقعی ارز در چه چارچوبی قابل تعریف است؟
عرضۀ ارز بستگی به میزان درآمد و عواید ارزی قابل دسترس و قابل مدیریت دارد که می‌تواند دراختیار بازار قرار گیرد. درطرف مقابل تقاضای ارز برای ورود ماشین آلات، مواد اولّیه، کالاهای واسطه، کالاهای مصرفی و خدمات است. البته حجم تقاضا، بستگی به حجم فعالیت‌های اقتصادی کشور و وضعیّت تکنولوژی و دانش فنی واحدهای تولیدی دارد. علاوه بر مصارف تولیدی، تقاضای ارز برای امور شخصی، مسافرتی، سیاحتی و امور پزشکی، خروج سرمایه، و در نهایت تقاضای ارز به عنوان ابزارپس انداز و حفظ ارزش دارایی قابل تفکیک و احصاء است.
مدت‌های مدیدی است که خرید و انباشت ارز توسط مردم به یک تجارت تبدیل شده و حتی کسانی که کسب و کار تجاری هم ندارند با خرید ارز سعی در افزایش دارایی خود می کنند که این به خودی خود موجب افزایش تقاضا و فزونی قیمت دلار می کردد.چرا مردم در قبال ارز چنین واکنشی از خود نشان می دهند؟
تقاضای ارز برای حفظ ارزش دارایی، در زمانی که سود سپرده‌های بانکی بسیار کمتر از نرخ تورم است، شکل می‌گیرد. این پدیده به ویژه در زمانی که کسی فعالیت اقتصادی و کسب و کار، تجارت و خرید و فروشی داشته باشد، و دارایی‌های خود را در آن، به کار بگیرد، از روی قاعده، ارزش دارایی‌های خود را حفظ می‌کند و سود معقول، متناسب و طیب و طاهری هم به دست می‌آورد. در مواردی که یک شخص، به هر دلیل توان، تجربه و یا تخصص لازم برای فعالیت اقتصادی را نداشته باشد، از طرق مختلف سعی می‌کند که دارایی خود را به نوعی پس‌انداز نماید که ارزش آن حفظ شود. سپرده‌گذاری در بانکها، فاقد این خصیصه است. در شرایطی که سود بانک بسیار کمتر از تورم است، کسی که سود بانکی می‌گیرد فکر می‌کند که بخشی از دارایی‌اش از بین رفته است برای حفظ ارزش دارایی خود ناگزیر به ابزارهای دیگری روی می‌آورد،این ابزارها متناسب با ذوق، سلیقه و ابتکار و دسترسی آن فرد به ابزارهای مختلف انتخاب می‌شود. بعضی خانه و ملک، برخی موبایل یا ماشین یا ارز می‌خرند وبه شکل های مختلف نگه می‌دارند. خانه‌های خالی که الان مطرح است نماد و نمونه‌ای از این پدیده است.
به نظر شما در شرایط فعلی مهمترین دلیل افزایش نرخ ارز چه بوده است؟
رشد نقدینگی عامل بسیار موثر در تقاضای خرید ارز است. امروز این موضوع که رشد نقدینگی باید کنترل شود، مورد تایید قرار گرفته است و همه روی آن اتفاق نظر دارند. در زمان ریاست جمهوری آقای احمدی‌نژاد، به دفعات گفته می‌‍شد که رشد نقدینگی تورم‌زا نیست. توضیح داده می‌‍شد که اولین ویژگی پول و نقدینگی؛”قدرت خرید” آن است، قدرت خرید، موجب رشد تقاضا می‌شود. اگر این تقاضا بیشتر از تولید ناخالص ملی باشد، مابه التفات آن دو باعث گران شدن کالا و خدمات تولیدی می‌شود.
روشن است که مقررات و آیین نامه‌های محدود کنندۀ دولت و بانک مرکزی، می‌تواند تقاضا را کنترل کند و برای مدتی مانع افزایش قیمت کالا و خدمات و ارز شود. تقاضای خرید ارز را کم می‌کند. امّا واقعیت را نمی‌تواند تغییر دهد و قیمت واقعی از درون آیین نامه‌ها و مقررات به دست نمی‌آید. در یک کلام، ریشۀ افزایش قیمت ارز در ماه‌های اخیر و سال های گذشته افزایش تقاضا نسبت به عرضه بوده است.