اما به راستی رمز بزرگی آن چیست و چرا غدیر از چنین جایگاهی برخوردار است؟ شناخت این رمز و پاسداری از راز آن می‌تواند این روز بی‌نظیر تاریخی را برای ما پربرکت‌تر سازد.
با تامل در متن این حادثه و آیات و روایات مربوط به آن، می توان گفت: راز عظمت غدیر ارایه الگو و معیار زندگی است؛ چه در سبک زندگی فردی و چه در سبک زندگی اجتماعی. حرکت افراد و جامعه به سوی سعادت و خوشبختی نیازمند شناخت راه، نیازهای آن و شیوه پیمودن و سرعت سیر است. کسی که بدون شناخت و معرفت، حتی به خیال خود، راه حق می‌پیماید، جز حیرت و خستگی نمی‌اندوزد و مثالش، بنابر آنچه در روایات است، مثال حیوان چشم بسته‌ای است که با زحمت و دشواری به دور آسیاب می‌چرخد و باز همان جا است که بود؛ البته همراه با خستگی، درماندگی و ناامیدی از ادامه راه.
«غدیر» برای نشان دادن راه به تنهایی نبود؛ چرا که این کار مهم را «بعثت» بر عهده گرفته بود. هدفِ رسالت «راهنمایی» بود و پیامبر خدا آن را به بهترین صورت انجام داد. غدیر آمد تا «راهبری» کند و شیوه پیمودن راه را به بشر بیاموزد. راه را باید رفت، اما آنچنان که رهروان رفتند، نه آنگونه که خود می‌پسندیم و می‌خواهیم. برای همین است که علی علیه‌السلام را «میزان الاعمال» نامیده‌اند و البته امامان پس از او هم چنین‌اند؛ مگر نه آنکه در صلوات و سلام بر آنها اعتراف کرده و می‌گوییم«آنان که بر شما پیشی می‌گیرند از راه به در می‌روند (مارقین) و آنان که از شما عقب می‌افتند نابود می‌شوند (زاهقین) و تنها کسانی به مقصد می‌رسند که گام به گام همراه شما هستند (لاحقین).»
به همین دلیل، افراط و تفریط، هر دو بر خلاف فلسفه غدیر است. چه تندروها و چه کندروها نظم جامعه را بر هم زده و نبض آن را پرتنش می‌سازند و در هر حال، با هر نیتی که چنین کنند، امام خویش را از مقصد و مقصودش مانع می‌شوند؛ چنانکه خود آن حضرت فرمود: دو دسته دشمنان من هستند و همین‌ها کمر مرا شکستند؛ یکی تفریط‌کنندگان که به بهانه‌های واهی در هر چیز شک می‌کنند و اتفاقاً از عموم مردم عقب‌ترند و دیگری افراط‌کنندگان که عمدتاً جاهلان بی‌خبر از واقعیت‌ها هستند که از دین جز پوسته‌ای، آن هم شکننده، سهمی ندارد، همه را بد می‌پندارند و در آخر حتی بر امام خویش هم خرده می‌گیرند و شمشیر می‌کشند.
درس بزرگ غدیر برای امروز (و البته هر روز ما) همین است که بدانیم راه نجات و سعادت تنها حرکت در صراط مستقیم امامت و پیروی از معیارهای شریعت است؛ برای همین است که به ما یاد داده اند که در آن روز بزرگ و به شکرانه عید غدیر باید چنین گفت و درخواست کرد: «خدایا! تو را گواه می‌گیریم که ما به دین محمد (ص) و خاندان او (ع) گرویده‌ایم. سخن ما و آیین ما، سخن و آیین آنها است. هر چه را ایشان گویند تکرار می‌کنیم و به هر دینی که آنان دارند می‌گرویم. هر چه را منکرند، منکر می‌شویم و هر که را دوست دارند، دوست می‌داریم. با هر که دشمنی ورزند دشمنی می‌کنیم و به هر که نفرین کنند، نفرین می‌کنیم و از هر که بیزاری جویند، بیزاری جوییم و با هر که مهر ورزند، ما نیز مهر می‌ورزیم. ما به آنان ایمان آورده‌ایم و تسلیم آنان هستیم. به رضای ایشان راضی بوده و از آنان پیروی می‌کنیم. پس، ای خدای بزرگ، نعمت ایمان را بر ما کامل‌گردان و مستقر و ثابت نگهدار. آن را عاریتی قرار مده. ما را به ایمان زنده بدار و به آن بمیران. ما به آنان اقتدا کرده و دل بسته‌ایم. پس حشر ما را در دنیا و آخرت با ایشان قرار ده و ما را از مقربان درگاهت به شمار آور که ما به این نعمت خشنودیم! ای مهربان‌ترین مهربانان.»
این عید خجسته را که عید بزرگ خدا و خلق خداست، به همه شما تبریک می گویم.
* حقوقدان، استاد و عضو هیئت‌علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
